Oldschool Orkatergevoel met de fabel als oerhond

een gesprek met Suze Milius, Dionne Verwey, Jip van den Dool en Reinout Scholten van Aschat over de nieuwe voorstelling FABEL

– door Frank Siera

"Ik vind de fabel eigenlijk het allermooist als die in al zijn puurheid wordt voorgelezen. Dat is iets dat we als mens nog maar weinig doen. We zijn met elf spelers, dus zo kan één fabel in elf verschillende versies worden verteld. Dan komen er in de hervertelling van bijvoorbeeld één oud Russisch verhaaltje opeens allerlei actuele thema's langs. Uiteindelijk wordt zo'n fabel alleen nog verteld door een trompetimprovisatie of beeldend met een rookmachine. Daar krijg ik in de repetities echt kippenvel van. Dan zie je opeens waarom theater zo tof is." Suze Milius, regisseur van de nieuwe Orkatervoorstelling FABEL, vertelt over het repetitieproces waar ze ten tijde van het interview nog maar net aan is begonnen.

"De voorstelling krijgt echt een oldschool Orkatergevoel met een grote familie spelende en muziekmakende performers." FABEL wordt dan ook een grote zaalvoorstelling met elf spelers: Dionne Verwey, Serin Utlu, Reinout Scholten van Aschat, Jip van den Dool, Matthijs van de Sande Bakhuyzen, Mattias van de Vijver, Erik van der Horst en vier koperblazers van K.O.Brass: Kobi Arditi, Patrick Votrian, Randell Heye en Robert-Jan Looysen, vier koperblazers van K.O.Brass. Suze regisseert de bende.

Jip vertelt: "Orkater vroeg ons of we nog een idee voor de grote zaal hadden. Jochem van Laarhoven, een beetje onze researchmotor, kwam met een boekje fabels van Phaedrus. Zo is het idee voor deze voorstelling ontstaan." Suze: "In een fabel kijken we via het dier naar onszelf, dieren die zich als mens gedragen, soms zelfs menselijke kleding dragen. Maar eigenlijk zijn wij dat ook: dieren die toevallig menselijk gedrag vertonen. Wat nou als we naar onszelf gaan kijken zoals we naar dieren kijken, op een zoölogische manier? Kunnen we de fabel gebruiken om te kijken naar menselijk gedrag?"

"Rond dat thema werken we in de repetities," legt Jip uit. " We maken acts, schrijven teksten, spelen muziek, doen improvisaties. Het voelt alsof we de speeltuin ingaan. Een voorbeeld van een opdracht die Suze geeft is 'lees deze fabel en kijk er op een zoölogische manier naar. Analyseer het menselijk gedrag in deze fabel en maak daar een act over'. Iedereen interpreteert dat weer anders."

Suze: "Alles wat we nu maken is mogelijk materiaal voor de voorstelling, maar ook bedoeld om deze grote groep beter op elkaar ingespeeld te laten zijn. In alles zit wel iets kleins dat ik voor de voorstelling onthoud, al is het een persoonlijke eigenschap die opeens naar voren komt. Ik hoop dat je de elf verschillende persoonlijkheden en achtergronden ook in de voorstelling gaat zien. Het moet ook een viering van de mens en van het leven worden.

Reinout vult aan: "De poging van de eerste fabels van de oude Grieken was juist om mensen te verbinden. Tegenwoordig lijken ze soms heel moraliserend, maar ze zijn ontstaan om een antwoord te geven op de vraag hoe je met elkaar moet samenleven. Daar ben ik wel van gecharmeerd." Suze: "En die verhalen huizen in ons collectieve geheugen. Iedere cultuur heeft zijn eigen versies. Dat is een soort oerbron, een soort oerhond."

Dionne legt uit: "In fabels staan dieren voor karaktereigenschappen. Zo kennen we de vos allemaal als sluw. Daar hoeven verder geen woorden aan vuil gemaakt te worden." Jip: "We zijn als mens ook al die dieren in één. Soms ben je het naïeve lam, soms ben je de krekel of de olifant."

Jip en Kobi hebben samen de eerste composities geschreven, voorafgaand aan de repetities. "Een fabel is een verhaal dat al eeuwenlang door verteld wordt, een steeds wisselende variatie op hetzelfde thema. Dat gegeven hebben we ook in de muziek gebruikt: melodieën en motiefjes die steeds in een andere versie terugkeren. Zo maken we gebruik van de grote groep: we starten nu iedere dag met trompetles zodat iedereen straks trompet kan spelen. Hoe mooi is het als je elf blazers unisono hoort spelen, om vervolgens op te lossen in verschillende melodieën en dan weer samen te komen op dezelfde toon? Dat is waar de verbinding in muziek bijvoorbeeld te horen is."

Suze: "Wij hebben hiervoor allemaal vooral in kleinere zalen gespeeld, waar we de ruimte kregen om echt te onderzoeken. Deze openheid nemen we nu mee naar de grote zaal." Reinout: "Dat we van Orkater de kans hebben gekregen zo open en vrij te werken, is echt bijzonder. Dat typeert ook de avontuurlijke geest van Orkater, maar dat ook de schouwburgen er voor openstaan is een unieke kans."

FABEL is van 13 maart t/m 17 mei te zien in de theaters.